Gebeurt dat in meer steden? Dat in januari, rond Gedichtendag of Poëzieweek in de Maand van het Metrum, de ene Stadsdichter weer plaats moet maken voor een ander? In Apeldoorn wel. Stadsdichter Aad van der Waal heeft zijn taak erop zitten, hij draagt pen en papier over aan Herman Kattemölle. Zijn oeuvre voor de stad wordt netjes vastgelegd in het digitale archief van Apeldoorn, zodat we het allemaal nog een keer kunnen nalezen. En dat geldt ook voor het werk van alle voorgangers: Willem Bierman, Ria Borkent en Hanz Mirck.
De sociale media
Digitale archieven zijn niet zo besteed aan Van der Waal. De moderne tijd brengt ook een hoop onheil met zich mee, is een van de terugkerende thema’s in zijn laatste bundel @chterhoedegevechten v@n een trendontduiker uit 2017. Lees bijvoorbeeld de tweede strofe uit zijn gedicht ‘Social media’:
Een huisgenoot of buurman uit jouw straatje
is binnen een seconde gepasseerd
Elk medemens, fysiek aanwezig, laat je
uitsluitend op het scherm gefixeerd
ver achter je, volkomen genegeerd
‘Nee broer, ik heb geen trek in jouw verhaal’
De media, de media! Wat zijn ze toch sociaal!
Aad van der Waal is een dichter die nog gewoon rijmt aan het einde van elke regel en die zorgt voor een strak metrum. Traditionele poëzie die een beetje uit de mode is geraakt en daarom geeft de dichter de lezers ook een waarschuwing vooraf: ‘Ik waarschuw u voordat u gaat beginnen / graag voor een verontrustend fenomeen / In deze bundel komen vele zinnen / qua klank dikwijls in ’t staartje overeen’. En verderop in deze deinende disclaimer: ‘De licht vervormde echo in uw oren / die nadreunt als een slecht bewaard geheim / laat u haast identieke woorden horen / Men noemt dat (ook vandaag de dag nog) …rijm!’
‘Soms dragen straten tevergeefs hun naam’
Veel van de gedichten van Van der Waal zou je kunnen rangschikken onder ‘light verse’, maar lang niet allemaal, daarvoor ontbreekt de lichte toon in de inhoud. Van der Waal maakt zich oprecht kwaad over een grensrechter die barbaars wordt doodgeschopt, over het onverbloemde racisme dat naar buiten komt als vluchtelingen zich vestigen in de buurt en over het gebrek aan historisch besef, ook in de straten en buurten die zijn vernoemd naar slachtoffers van menselijke tekortkomingen.
Stad van de het falende geheugen
Rond middernacht werd in de Anne Frankstraat
bij Ons Kristal – het nieuwe inloophuis
dat hier als multicultureel te boek staat –
de poort voorzien van menig hakenkruis
Door skinheads uitgekafferd vroeg een ‘neger’
in de Mandelastraat om wat respect
Een paar uur later meldde een verpleger
dat de gescheurde milt hem had genekt
Iets verderop was nog geen week geleden
de Gandhistraat het bloederig decor
van zeer extreme gewelddadigheden
De roep om kalmte vond geen gehoor
De stadsplanners treft evenwel geen blaam
Soms dragen straten tevergeefs hun naam
Mark, my words
Een wethouder die tijdens zijn zittingsperiode stopt met dat wethouderschap, is meestal geen feestelijke gelegenheid. Toch wilde de Apeldoornse wethouder Mark Sandmann graag afscheid nemen met een welgemeende ode aan de ambtenaren die op gemeentehuizen klaar zitten om de bestuurders verder te helpen bij hun ambities. De stadsdichter heeft daaraan gehoor gegeven en daarom kreeg hij de ruimte om bij de afsluitende raadsvergadering zijn ode voor te dragen. Sandmann kreeg in zijn ogen onvoldoende ruimte om zijn belofte aan de bewoners waar te maken en nam daarom een principieel besluit. Het heeft in ieder geval een fraai gedicht opgeleverd. De voorgedragen titel ervan was ‘Mark, my words’ als schalkse verwijzing naar de naam van de wethouder en de rolverdeling van degene die graag iets bezongen wil hebben en degene die daadwerkelijk bezingt.
Ode aan de ambtenaar
Bestuurders welke plek wilt u bereiken
met enkel knuppel, teugel, stuur of roer?
Hoe wilt u daarmee koersen door de wijken
met niets dat in de verte maar kan lijken
op het probate middel van vervoer?
Ik vrees dat u uzelf voorbij zou hollen
Zo gaan bestuurders toch niet over straat (?)
Uw bloes hoeft niet tot grootzeil op te bollen
U kunt hier alles soepel laten rollen
middels uw ambtenarenapparaat
Neem plaats in die geoliede machine
ervaar het zitcomfort achter het stuur
gestoeld op ruggensteun en discipline
betrouwbaar als Mark Ruttes “Caroliene!”
en met een brandstoftank vol heilig vuur
U kunt zich onbelemmerd overgeven
aan uw geëngageerd richtingsgevoel
want dit vehikel is met u verweven
geavanceerd en intrinsiek gedreven
de neus gericht op het beoogde doel
Uitwendig: Schild om letsel te voorkomen
en allerminst bevreesd voor deuk of kras
Intern: Kanaal voor de ideeënstromen
bewaker van dezelfde toekomstdromen
en als de warme voering van uw jas
Mocht u ooit falen tijdens het laveren
Voor opvang alsook demping van de schok
wist men uw voertuig slim te prepareren
en daar het hier nu eenmaal kan verkeren
een airbag voor het stoten van uw gok
Toch blijven media slechts u belichten
uw voertuig overlatend aan het lot
Wat uit de spotlights arbeid blijft verrichten
zich in uw schaduw wijdt aan vele plichten
wacht uit het licht vaak enkel nog de spot
Soms moet het vooruitziend gezichtsvermogen
bij tijd en wijle los worden gewrikt
en even achterbanwaarts omgebogen
’t is goed als u met uw bestuurdersogen
vaak in de achteruitkijkspiegel blikt
Aad van der Waal
HET RIJMRIJK 